Osteochondroza kręgosłupa

Osteochondroza jest szeroko rozpowszechnioną chorobą krążków międzykręgowych, występującą u osób w różnym wieku. Obecnie diagnozuje się ją u ponad 40% dość młodych osób do 35. roku życia, a wśród osób starszych dotyka ona 9 na 10 osób. Ma kilka etapów rozwoju, a im wcześniej wykryta zostanie patologia, tym łatwiejsze i skuteczniejsze będzie leczenie oraz mniejsze ryzyko wystąpienia niebezpiecznych powikłań.

Co to jest osteochondroza

Krążki międzykręgowe znajdują się pomiędzy trzonami kręgów i stanowią swego rodzaju amortyzatory, które absorbują stres podczas chodzenia lub wykonywania innych czynności fizycznych. Mają różną wielkość w zależności od położenia: w odcinku szyjnym krążki są najmniejsze, a w odcinku lędźwiowym największe.

Wszystkie są zbudowane tak samo. W centrum znajduje się jądro miażdżyste, które jest głównym składnikiem dysku i ma wysoką elastyczność. Jest otoczony włóknistą błoną i płytkami końcowymi.

Osteochondroza jest chorobą zwyrodnieniowo-dystroficzną, w której następuje zmiana kształtu i wielkości krążków międzykręgowych w wyniku ich ścierania i powstają warunki wstępne do powstawania przepuklin, deformacji trzonów kręgów, spondylozy i innych schorzeń.

Ścienienie krążków jest konsekwencją niedożywienia tkanki chrzęstnej, co prowadzi do stopniowego spadku jej elastyczności i zwiększonej łamliwości.

W rezultacie dyski zmieniają położenie, zmniejsza się ich wysokość, a na ich włóknistej membranie tworzą się mikropęknięcia. Stwarza to poważne warunki do powstania przepuklin międzykręgowych, uszczypnięcia korzeni kręgosłupa lub naczyń krwionośnych.

Najmniejsze zmiany w stanie dysków prowadzą do zakłócenia ich funkcji. Towarzyszy temu ból o różnym nasileniu. Jednocześnie powstają warunki do rozwoju chorób narządów wewnętrznych, ponieważ jakość ich działania zależy bezpośrednio od stanu kręgosłupa i przewodnictwa impulsów bioelektrycznych wzdłuż nerwów.

Może dotyczyć jednego lub więcej krążków międzykręgowych w dowolnej części kręgosłupa. Dlatego diagnozuje się osteochondrozę:

• kręgosłup szyjny;
• kręgosłup piersiowy;
• kręgosłupa lędźwiowego.

W szczególnie ciężkich przypadkach proces patologiczny obejmuje większość krążków międzykręgowych kręgosłupa, czemu towarzyszy dyskomfort w całym odcinku pleców i prawie całkowita utrata wydajności. Ale najczęściej osteochondroza wpływa na kręgosłup lędźwiowy, ponieważ przenosi największe obciążenie, a także krążki międzykręgowe odcinka szyjnego kręgosłupa ze względu na ich dużą ruchliwość.

Rozwój

Podczas osteochondrozy można z grubsza rozróżnić 4 etapy:

• Spadek poziomu nawodnienia krążka, co prowadzi do jego odwodnienia i powstania mikropęknięć. Często na tym etapie nadal nie ma objawów początkowej choroby.
• Zmniejszenie wysokości dysku, co prowadzi do pojawienia się pierwszych objawów patologii. Na tym etapie następuje zmniejszenie odległości pomiędzy poszczególnymi segmentami, co prowadzi do zmniejszenia napięcia więzadeł kręgosłupa i stwarza możliwość przemieszczenia kręgów z ich naturalnego położenia, czyli rozwoju kręgozmyku. W takich sytuacjach najczęściej obserwuje się falowy przebieg choroby. Potrafi rozróżnić okresy zaostrzenia, któremu towarzyszy ostry ból, od okresów remisji, w których nie ma żadnego dyskomfortu lub pojawia się bolesny ból.
• Odkształcenie dotkniętego krążka międzykręgowego z utworzeniem wypukłości lub wypadnięcia. Czasami dochodzi do zajęcia stawów w procesie patologicznym, co objawia się rozwojem artrozy lub podwichnięć kręgów. Na tym etapie układ odpornościowy reaguje na procesy zachodzące w kręgosłupie, rozwijając aseptyczny stan zapalny z obrzękiem tkanek otaczających dotknięty odcinek rdzeniowo-ruchowy. W tym przypadku ból pojawia się regularnie, można zaobserwować odruchowe skurcze mięśni, a także ograniczenia ruchomości. W rzadkich przypadkach objawy deficytu neurologicznego (zespół korzeniowy) rozwijają się już w wyniku ucisku włókien nerwowych przez powstałe wypustki krążków międzykręgowych.
• Rozwój powikłań. Ponieważ organizm ludzki ma szerokie możliwości kompensacyjne, gdy krążek międzykręgowy traci zdolność do pełnienia swoich funkcji, uruchamiany jest proces osteosyntezy, który stabilizuje kręgi w stabilnej pozycji. Prowadzi to do powstawania wypukłości kostnych – osteofitów – na krawędziach trzonów kręgowych dotkniętego segmentu ruchu kręgosłupa. W rezultacie z ich powodu dwa lub więcej kręgów mocno się ze sobą łączy, tworząc jeden konglomerat, tj. rozwija się spondyloza. To zawsze prowadzi do ucisku nerwów i rozwoju ostrych objawów neurologicznych w postaci niedowładu, paraliżu i poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu odpowiednich narządów wewnętrznych.

Powody

Obecnie istnieje wiele teorii rozwoju osteochondrozy, w tym naczyniowej, mechanicznej, dziedzicznej, hormonalnej, zakaźno-alergicznej i innych. Jednak żaden z nich nie jest w stanie w pełni wyjaśnić mechanizmu rozwoju zmian w tkankach krążków międzykręgowych. Dlatego najprawdopodobniej wszystkie się uzupełniają.

Zatem ogromna liczba bardzo różnorodnych czynników może prowadzić do rozwoju osteochondrozy. Wśród nich najważniejsze to:

• predyspozycje genetyczne;
• regularne wykonywanie ciężkiej pracy fizycznej;
• utrzymanie siedzącego trybu życia;
• obecność skoliozy lub innych deformacji kręgosłupa;
• cierpiący na urazy kręgosłupa;
• niezrównoważona dieta, niedobór witamin;
• choroby zakaźne;
• zaburzenia metaboliczne;
• wrodzone anomalie kręgosłupa (anomalia Kimerliego, anomalia Chiariego, anomalie czaszkowo-kręgowe, sakralizacja, lumbarizacja);
• nadwaga;
• regularny silny stres.

Uważa się, że największy wpływ na stan krążków międzykręgowych ma ciągłe przeciążenie określonego odcinka ruchu kręgosłupa. Może to być nie tylko wykonywanie monotonnej, ciężkiej pracy fizycznej, ale także ciągłe pochylanie się czy nawyk długiego siedzenia. W takich sytuacjach dodatkowo obciążane są dyski, mięśnie i więzadła, a inne czynniki tylko pogarszają sytuację.

Ogólnie rzecz biorąc, osteochondrozę można nazwać niemal naturalną chorobą związaną z wiekiem, która jest nieuniknioną ceną za chodzenie w pozycji pionowej.

Objawy

Najwcześniejszą oznaką rozwoju choroby jest pojawienie się chrzęszczącego dźwięku w części kręgosłupa, w której obserwuje się początek zmian zwyrodnieniowo-dystroficznych. Jest konsekwencją wystąpienia zaburzeń w odżywieniu krążka i postępującego jego odwodnienia. Na tym etapie pacjenci prawie nigdy nie zwracają się o pomoc lekarską. Dlatego ich codzienna rutyna, nawyki żywieniowe i inne czynniki pozostają takie same, co przyczynia się do pogorszenia sytuacji i przejścia choroby do drugiego etapu.

W rezultacie zaczynają pojawiać się objawy typowe dla osteochondrozy:

• silne napięcie mięśni w dotkniętym obszarze tylko po jednej lub obu stronach kręgosłupa;
• ostre i bolące bóle, które nasilają się przy każdym ruchu i z czasem nabierają intensywności, stając się nie do zniesienia;
• drętwienie rąk lub nóg;
• słabość;
• sztywność ruchów, niedozwolone ograniczenie mobilności;
• zmniejszenie napięcia mięśniowego aż do całkowitej atrofii;
• zła postawa;
• skoki ciśnienia krwi.

W miarę postępu patologii objawy osteochondrozy nasilają się. 80% pacjentów odczuwa tępy ból w obszarze dotkniętego segmentu ruchu kręgosłupa, co jest również charakterystyczne dla zapalenia mięśni.

Osteochondroza odcinka szyjnego kręgosłupa

W przypadku zajęcia odcinka szyjnego kręgosłupa ból ma tendencję do promieniowania do obręczy barkowej, ramion i występują inne objawy zaburzeń neurologicznych. Pacjenci trzymają głowę w jak najmniej bolesnej pozycji, a w razie potrzeby obracają się całym ciałem.

Dodatkowo mogą rozwinąć się patologie narządów unerwionych przez obszar rdzenia kręgowego odcinka szyjnego kręgosłupa:

• szum w uszach i choroby narządów laryngologicznych;
• zawrót głowy;
• niewyraźne widzenie;
• migreny;
• wzrasta poziom drażliwości i niepokoju;
• problemy ze snem;
• zwiększone ryzyko reakcji alergicznych;
• obniżony poziom hormonów tarczycy.

W przypadku osteochondrozy kręgosłupa szyjnego często dodatkowo diagnozuje się zespół tętnic kręgowych i dystonię wegetatywno-naczyniową.

Zakażenie odcinka szyjnego kręgosłupa osteochondrozą, zwłaszcza powikłane wypustkami i przepuklinami międzykręgowymi, może prowadzić do ucisku naczyń krwionośnych. Jest to obarczone upośledzeniem dopływu krwi do mózgu, któremu mogą towarzyszyć ataki zawrotów głowy, utrata przytomności, a nawet udar.

Osteochondroza odcinka piersiowego kręgosłupa

W przypadku osteochondrozy okolicy klatki piersiowej, która jest diagnozowana dość rzadko, ból pojawia się w kręgosłupie na poziomie łopatek i może się nasilać nawet podczas głębokich oddechów. Często są wyczuwalne za mostkiem, co można pomylić z chorobą serca.

W przypadku ucisku korzeni kręgosłupa zwiększa się ryzyko chorób narządów wewnętrznych, w szczególności:

• oskrzela i płuca (astma, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, zapalenie opłucnej);
• pęcherzyk żółciowy i jego przewód, wątroba (zapalenie pęcherzyka żółciowego, żółtaczka, zaburzenia wchłaniania tłuszczu);
• trzustka i dwunastnica (zaburzenia trawienia, ból w lewym podżebrzu);
• nadnercza, które wpływają na ogólną siłę układu odpornościowego i mogą wywoływać rozwój alergii;
• nerki (zaburzenia dróg moczowych, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek itp.);
• narządy miednicy (zaburzenia trawienia, choroby ginekologiczne, urologiczne, niepłodność).

Fakt: uszkodzenie krążka międzykręgowego siódmego kręgu piersiowego przez osteochondrozę może prowadzić do rozwoju cukrzycy.

Osteochondroza kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego

W przypadku osteochondrozy okolicy lędźwiowej obserwuje się lumbago, zwane lumbago. Towarzyszy temu palący, nie do zniesienia ból, który pojawia się nagle. Często pacjenci mają nawet trudności z siadaniem, wstawaniem i chodzeniem, co może wskazywać na rozwój zespołu korzeniowego. W takich sytuacjach łatwo zauważyć, jak powoli siadają i wstawają, starając się w miarę możliwości unikać przechylania tułowia.

W przypadku powikłań głównym niebezpieczeństwem jest uszczypnięcie nerwów ogona końskiego, co może prowadzić do zaburzenia kontroli nad procesami opróżniania jelit i pęcherza, a także paraliżu nóg. Również w takich przypadkach mogą rozwinąć się:

• zapalenie ślepej kiszki;
• biegunka, zaparcia;
• ból w podbrzuszu;
• dysfunkcja pęcherza;
• impotencja;
• ból kolan, stóp, bioder lub okolicy pachwiny;
• obrzęk nóg.

Komplikacje

Osteochondroza jest możliwą przyczyną ogromnej liczby różnych chorób. Najczęściej nieleczona prowadzi do powstania wypukłości i przepukliny międzykręgowej. To z kolei może powodować:

• mielopatia dyskogenna, która kończy się niedowładem, zanikiem mięśni, zmianami odruchów ścięgnistych, utratą kontroli nad oddawaniem moczu i defekacją, a nawet paraliżem kończyn;
• radikulopatia;
• skoliotyczna lub inna deformacja kręgosłupa;
• zawał rdzenia kręgowego na skutek ucisku tętnicy zasilającej;
• udar spowodowany uciskiem tętnicy potylicznej.

Diagnostyka

Pojawienie się bólu pleców i szyi powinno być powodem do skontaktowania się z neurologiem lub kręgowcem. Im szybciej osteochondroza zostanie zdiagnozowana, tym łatwiejsze i skuteczniejsze będzie leczenie.

Aby zdiagnozować chorobę, lekarz przeprowadza wywiad i badanie pacjenta. Na podstawie ich wyników można już przypuszczać obecność zmian zwyrodnieniowych w krążkach międzykręgowych. Ale w celu ostatecznej diagnozy zalecane są instrumentalne metody diagnostyczne, w tym:

• MRI;
• CT;
• RTG w dwóch projekcjach.

Rezonans magnetyczny dostarcza najpełniejszych informacji o stanie krążków międzykręgowych. Zabieg przeprowadza się głównie w urządzeniach typu zamkniętego o mocy 1,5 T. Za jego pomocą można odróżnić osteochondrozę od gruźliczego zapalenia stawów kręgosłupa, zapalenia kości i szpiku, chorób zakaźnych itp.

Tomografia komputerowa i zdjęcia rentgenowskie dostarczają informacji o strukturach kostnych kręgosłupa. Dzięki nim można wykryć przemieszczenia trzonów kręgowych, obecność osteofitów i inne zaburzenia.

Dodatkowo można przepisać:

• USG z dopplerografią naczyń szyi;
• elektromiografia;
• badania laboratoryjne.

Leczenie osteochondrozy

Terapia opracowywana jest indywidualnie dla każdego pacjenta. W tym przypadku należy wziąć pod uwagę nasilenie procesów zwyrodnieniowo-dystroficznych, obecność powikłań, charakter aktywności zawodowej pacjenta i wiele innych czynników.

Wszystkim pacjentom należy przepisać zestaw środków, ponieważ niemożliwe jest wyeliminowanie zmian patologicznych w krążkach międzykręgowych jedynie za pomocą leków. Elementy zachowawczego leczenia osteochondrozy mogą obejmować:

• terapia lekowa;
• osteopatia;
• terapia manualna;
• fizjoterapia (fonoforeza, ozonoterapia, karboksyterapia, presoterapia, prądy RF);
• indywidualne zajęcia z rehabilitantem.

Wszystkim pacjentom, u których zdiagnozowano dystrofię krążka międzykręgowego, zaleca się ponowne rozważenie swojego stylu życia. Koniecznie należy zarezerwować czas na umiarkowaną aktywność fizyczną, szczególnie w przypadku przedstawicieli zawodów siedzących, lub odwrotnie, pomyśleć o możliwości zmiany zawodu dla osób, które na co dzień zmuszone są do podnoszenia ciężkich przedmiotów.

Ale w ostrym okresie zaleca się całkowity odpoczynek. Zapewnia to nie tylko utrzymywanie leżenia w łóżku, ale także noszenie bandaży ortopedycznych: w przypadku uszkodzenia odcinka szyjnego kręgosłupa stosuje się kołnierz Shants; w przypadku osteochondrozy odcinka lędźwiowego zaleca się noszenie gorsetu.

W pierwszych stadiach rozwoju choroby często wystarczy skorygowanie trybu życia, podjęcie terapii ruchowej i wizyta u kręgarza. W bardziej zaawansowanych przypadkach koniecznie przepisuje się farmakoterapię i fizjoterapię.

Nigdy nie uciekaj się do samoleczenia wątpliwymi środkami, przepisywania na własną rękę leków przeciwzapalnych, a także wątpliwych „uzdrowicieli”, którzy pozycjonują się w Internecie: możesz stracić nie tylko czas, pieniądze, ale także resztki zdrowia.

Terapia lekowa

W przypadku osteochondrozy przepisywany jest kompleks leków w celu zmniejszenia bólu, wyeliminowania stanów zapalnych i odruchowych skurczów mięśni, poprawy przewodnictwa nerwowego i aktywacji procesów regeneracji tkanek krążków międzykręgowych.

Dlatego pacjentom przepisuje się:

• NLPZ – łagodzą ból i działają przeciwzapalnie;
• kortykosteroidy – wykazują silne właściwości przeciwzapalne;
• leki zwiotczające mięśnie – eliminują skurcze mięśni, co pomaga zmniejszyć ból pleców;
• Witaminy z grupy B – zapewniają ogólną poprawę funkcjonowania układu nerwowego, a w szczególności przewodzenia impulsów nerwowych wzdłuż poszczególnych nerwów;
• witamina D jest lekarstwem odpowiedzialnym za stan tkanki kostnej, a także za wyższe funkcje mózgu, takie jak pamięć, uwaga, mowa;
• chondroprotektory – odżywiają krążki międzykręgowe związkami niezbędnymi do budowy nowych włókien jądra miażdżystego;
• leki psychotropowe – zwiększają skuteczność niesteroidowych leków przeciwzapalnych i leków zwiotczających mięśnie;
• leki naczyniowe - poprawiają krążenie krwi w tkankach otaczających kręgosłup, co zapewnia bardziej aktywne dostarczanie składników odżywczych i tlenu do krążków międzykręgowych;
• Leki przeciwdrgawkowe – stosowane w rzadkich przypadkach w celu łagodzenia bardzo silnych skurczów.

W przypadku bardzo silnego bólu, który najczęściej wskazuje na powikłania, pacjenci mogą poddać się blokadzie kręgosłupa, która daje natychmiastowy efekt. Czasami do roztworu dodaje się hormony kortykosteroidowe w celu wykonania blokady. Prowadzi to dodatkowo do wyraźnego działania przeciwzapalnego.

Blokady wykonywane są w warunkach absolutnej sterylności, którą można osiągnąć jedynie w wyspecjalizowanych placówkach medycznych. Jednocześnie wymagają specjalnej wiedzy i umiejętności, dlatego tylko wysoko wykwalifikowany pracownik służby zdrowia może kompetentnie podołać temu zadaniu. W przeciwnym razie istnieje wysokie ryzyko infekcji lub uszkodzenia włókna nerwowego, co doprowadzi do rozwoju poważnych powikłań.

Podczas blokady zazwyczaj podaje się zastrzyki w obie strony kręgosłupa, w okolicę, w której przebiegają nerwy powodujące ból. Istnieje kilka technik ich wykonywania, spośród których konkretną dobiera lekarz indywidualnie.

Zaleca się jednak wykonywanie blokad nie częściej niż 4 razy w roku. Ponieważ przy osteochondrozie ataki ostrego, bolesnego bólu występują znacznie częściej, warto przede wszystkim skierować wysiłki na wyeliminowanie przyczyn ich wystąpienia, czyli procesu zwyrodnieniowo-dystroficznego w samym stawie.

Terapia manualna

Sesje terapii manualnej są przepisywane poza okresem zaostrzenia osteochondrozy. Odgrywają jedną z wiodących ról w leczeniu choroby, ponieważ właściwe stosowanie technik manualnych na kręgosłupie i otaczających tkankach pomaga nie tylko zatrzymać postęp procesu patologicznego w krążkach międzykręgowych, ale także stworzyć najkorzystniejsze warunki do ich odbudowy.

Ponadto niektóre techniki mogą mieć także pozytywny wpływ na funkcjonowanie narządów wewnętrznych. Na przykład jedna z metod ma na celu normalizację położenia każdego kręgu, aby wyeliminować nacisk na korzenie kręgosłupa, naczynia krwionośne i błony kręgosłupa, a tym samym przywrócić normalne połączenie narządu z układem nerwowym. Pozwala to wyeliminować ukryte przyczyny rozwoju powyższych chorób serca, oskrzeli, płuc, nerek, przewodu pokarmowego i układu rozrodczego oraz prowadzi do całkowitego wyzdrowienia.

Dzięki biżuteryjnemu działaniu na kręgosłup nie tylko pobudza krążenie krwi i przyspiesza metabolizm, jak przy klasycznym masażu leczniczym, ale uruchamiają się naturalne mechanizmy samoleczenia. Likwidacja skrzywień kręgosłupa, nieprawidłowego położenia kręgów i innych zmian patologicznych w kręgosłupie poprzez terapię manualną może dodatkowo wzmocnić układ odpornościowy, poprawić ogólne samopoczucie i znacząco poprawić jakość życia.

Pozytywne zmiany można zauważyć już po pierwszej sesji, a w przyszłości ich nasilenie tylko się nasila.

Fizjoterapia

Procedury fizjoterapeutyczne zwiększają skuteczność wszystkich innych metod leczenia osteochondrozy i pomagają zmniejszyć ból. Najczęściej używane:

• elektroforeza - zastosowanie prądu elektrycznego w celu zapewnienia przenikania środków znieczulających, przeciwzapalnych i innych bezpośrednio do miejsca zapalenia, co pozwala szybko uzyskać wyraźny efekt terapeutyczny;
• Terapia ultradźwiękowa - działanie ultradźwięków zapewnia działanie przeciwbólowe, zwiększa intensywność procesów metabolicznych w obszarze oddziaływania i stwarza warunki do wysokiej jakości odbudowy przerzedzonych krążków międzykręgowych;
• terapia detensorowa – polega na rozciąganiu i masowaniu kręgosłupa na specjalnym prążkowanym materacu, który aktywuje krążenie krwi i zwiększa napięcie mięśniowe;
• terapia trakcyjna lub trakcja kręgosłupa – wykonywana jest za pomocą specjalnych urządzeń, które wytwarzają obciążenie rozciągające kręgosłupa, w wyniku czego zwiększa się odległość między kręgami i gwałtownie maleje nacisk na zużyty krążek międzykręgowy, co pozwala na jego aktywniejszą regenerację.

Wszystkie procedury są zalecane w kursach składających się z 10–15 sesji. Wybierając je, biorą pod uwagę nie tylko stan krążków międzykręgowych, ale także obecność chorób współistniejących, ponieważ w niektórych z nich pewne efekty fizyczne są przeciwwskazane.

Terapia ruchowa

Ćwiczenia terapeutyczne w osteochondrozie odgrywają znaczącą rolę, ponieważ odpowiednio dobrane ćwiczenia na uszkodzenia różnych części kręgosłupa mogą pomóc w utworzeniu silnego gorsetu mięśniowego, a jednocześnie wyeliminować zwiększone napięcie mięśniowe. Zapewni to dobre podparcie kręgosłupa i zatrzyma postęp procesu zwyrodnieniowego krążków międzykręgowych. Ponadto terapia ruchowa pomaga aktywować krążenie krwi i zwiększyć intensywność procesów metabolicznych.

Ułożenie programu fizjoterapeutycznego jest zadaniem lekarza rehabilitacyjnego. Na podstawie ciężkości uszkodzenia kręgosłupa, cech rozwoju fizycznego pacjenta, jego wieku i innych czynników, stworzy optymalny zestaw ćwiczeń, których wykonanie stworzy optymalne obciążenie mięśni i kręgosłupa.

Pierwsze zajęcia muszą być prowadzone pod okiem lekarza. Gdy pacjent nauczy się prawidłowo wykonywać każde ćwiczenie, może kontynuować ćwiczenia w domu. Ważne jest, aby unikać gwałtownych ruchów. Wszystkie ćwiczenia wykonujemy codziennie powoli i płynnie, a obciążenie zwiększamy stopniowo. Ale pojawienie się bólu podczas ćwiczeń jest dobrym powodem, aby odmówić wykonania ćwiczenia, które go sprowokowało.

Zapobieganie

O wiele łatwiej jest zapobiegać rozwojowi choroby, niż później radzić sobie z jej konsekwencjami. Ponieważ osteochondroza może prędzej czy później wystąpić u każdego, należy jak najwcześniej pomyśleć o możliwych zagrożeniach i dołożyć wszelkich starań, aby temu zapobiec. Dlatego każda osoba powinna przestrzegać następujących zaleceń:

• unikaj braku aktywności fizycznej, regularnie ćwicz, pływaj, a podczas pracy siedzącej rób regularne przerwy na rozgrzewkę;
• zwracaj uwagę na swoją postawę podczas chodzenia lub siedzenia;
• kupić wysokiej jakości materac i poduszkę ortopedyczną;
• przestrzegaj prawidłowej techniki podnoszenia ciężarów: z prostymi plecami i ugiętymi kolanami;
• zmień buty codzienne na najwygodniejsze, a wyjściowe zostaw na specjalne okazje;
• odżywiaj się tak, aby organizm nie odczuwał niedoborów żywieniowych, a waga utrzymywała się w normalnych granicach.

Jest tylko jeden sposób, aby uniknąć pojawienia się i przejawów objawów osteochondrozy - zacznij dbać o siebie i swoje zdrowie. Ponieważ osteochondroza to nie tylko choroba, ale zespół zmian mięśniowo-tonicznych i neurodystroficznych, które są reakcją organizmu na brak aktywności fizycznej, przewlekłe napięcie statyczne mięśni kręgosłupa, sytuację środowiskową i przewlekłą nerwicę, szczególnie powszechną wśród mieszkańców miast, pływanie w basenie i programy rozciągające, w tym jogę.

Zatem osteochondroza jest bardzo częstą chorobą, ale przy zwracaniu szczególnej uwagi na własne zdrowie można skutecznie z nią walczyć w każdym wieku. Jednak ignorowanie problemu nie doprowadzi do niczego dobrego i prędzej czy później zmusi pacjenta do położenia się na stole operacyjnym.